Umuttepe Örgüt ve Yönetim Sosyolojisi - Hasan Tutar Umuttepe Yayınları

Önsöz

Hızlı küreselleşme, teknolojik ilerleme ve değişen sosyal dinamikler çağında, örgüt ve yönetim çalışmaları hiç bu kadar kritik olmamıştı. Örgüt ve Yönetim Sosyolojisi, okuyuculara sosyolojik ilkelerin yönetim uygulamalarını nasıl bilgilendirebileceği ve geliştirebileceği konusunda kapsamlı bir anlayış sunarak teorik kavramlar ve pratik uygulamalar arasındaki boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır. Bu kitap, örgütsel davranışın inceliklerini, sosyal normların ve değerlerin yönetim üzerindeki etkisini ve bireyler ile kurumsal yapılar arasındaki karmaşık etkileşimleri incelemektedir. Kitabın okuyucuları temel sosyolojik teoriler ve bunların örgütsel ortamlara nasıl uygulandığı hakkında derin bir anlayış kazanacaklardır. Bu temel, öğrencileri, araştırmacıları ve uygulayıcıları örgütsel olguları eleştirel bir şekilde değerlendirmek için gereken analitik araçlarla donatacaktır. Kitap, sosyolojik teorilerin pratik sonuçlarını vurgulayarak, bu kavramların yönetimdeki gerçek dünya zorluklarını ele almak için nasıl kullanılabileceğini göstermektedir. Vaka çalışmaları, örnekler ve pratik uygulamalar metin boyunca entegre edilmiştir. Bu kitap, farklı bakış açılarını keşfederek ve eleştirel analizi teşvik ederek, kuruluşların incelenmesine düşünceli ve incelikli bir yaklaşım geliştirmeyi amaçlamaktadır. Okuyucular varsayımları sorgulamaya, alternatif bakış açılarını değerlendirmeye ve kendi içgörülerini geliştirmeye davet edilmektedir. Temel teorilere ek olarak, kitap küreselleşme, teknolojik değişim, çeşitlilik ve kapsayıcılık ve etik yönetim uygulamaları gibi güncel konuları ele almaktadır. Bu tartışmalar, örgütsel yönetimin mevcut ve gelecekteki görünümünü anlamak için gereklidir.

Toplumsal olaylar yakından incelendiği meraklı gözlerle görülmeye çalışıldığı zaman araştırma nesnesi haline getirilebilecek o kadar çok malzeme vardır ki araştırmacıya düşen sadece olaylar ve olgular arasında uslamlama yoluyla bağlantılar kurmaktır. Tıpkı L. A. White’nin dediği gibi, “Sosyal bilimcinin başını ağrıtan şey laboratuarının olmaması değil, elinin altındaki tarih ve etnografya laboratuarının nasıl kullanacağını bilmemesidir. Psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji ve antropoloji gibi alanlarda çalışmalar yapmak için sosyal bilim laboratuarının geniş imkânlar sunduğu hemen anlaşılmaktadır. Kitaba yaptıkları katkıdan dolayı Doç. Dr. Ömer Okan FETTAHLIOĞLU’na ve Dr.Öğr. Üyesi Sevilay GÜLER’e uyumlu ve özenli çalışmalarından dolayı teşekkür ediyorum. Çalışmanın Örgüt ve Yönetim Sosyolojisi alanına ilgi duyan araştırmacılara ve değerli öğrencilere yararlı olmasını umuyorum.

Kitabın özenli bir baskısını gerçekleştiren Umuttepe Yayıncılığın yöneticisi sayın Mustafa BULUT'a ve her yönüyle profesyonel olduğunu düşündüğüm Sanem Hande Bayramoğlu'na özellikle insani yaklaşımlarından dolayı çok teşekkür ederim.

Ağustos 2024

 

İÇİNDEKİLER

Önsöz iii

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

SOSYOLOJİYE GİRİŞ

1.Sosyoloji Nedir? 5

2.Sosyolojinin Tanımı ve Konusu 8

3.Sosyolojinin Temel Kavramları 12

4.Sosyolojinin Alt Dalları 16

5.Sosyolojik Analiz Birimi Olarak Toplum 20

5.1.Toplumun Özellikleri 22

5.2. Toplum Sınıflamaları 23

6.Topluluklar ve Topluluğun Özellikleri 25

7.Toplum ve Topluluk Karşılaştırması 26

8.İnsan Toplum İlişkisi 27

9.Toplumsal Yapı 28

9.1.Toplumsal Yapının İşlevleri 32

9.2. Toplumsal Yapının Öğeleri 34

9.3.Toplumsal Yapı Sınıflandırması 35

10.Toplumsal Cinsiyet 38

10.1. İnsana Cinsiyetçi Bakış 40

10.2. Tek Ebeveynli Haneler 44

10.3. İnformel Evlilikler veya Birlikte Yaşamak 45

11.Toplumsal Gruplar 47

12.Gruplar ve Benzer Kavramlar 49

12.1. Kategoriler 49

12.2. Yığınlar 50

İKİNCİ BÖLÜM

KLASİK SOSYOLOJİ KURAMLARI

1.Sosyolojinin Öncüleri: Kısa Değinmeler 53

2.Sosyoloji Kuramları ve Temsilcileri 72

2.1. Klasik Sosyoloji Kuramları 72

2.1.1.Saint Simon (1760-1825) 73

2.1.2.Auguste Comte (1798-1857). 74

2.1.3.Herbert Spencer (1820-1903). 77

2.1.4. Emile Durkheim (1858-1917). 78

2.1.5.Karl Marks (1818-1883) 81

2.1.6.Max Weber (1864-1920) 87

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

MODERN SOSYOLOJİ KURAMLARI

1.Modern Sosyoloji Kuramları ve Örgütler 93

1.1. Fonksiyonalist (İşlevselci) Sosyoloji Kuramı 96

1.2.Yorumsamacı (Hermenötik) Kuram 100

1.2.1. Yorumsamacı Epistemoloji 105

1.3. Radikal Hümanist Paradigma ve Örgüt 110

1.4. Evrimsel Sosyoloji Kuramı 111

1.5. Yapısalcı Sosyoloji Kuramı 114

1.5.1. Radikal Yapısalcı Paradigma ve Örgüt 117

1.6.Sembolik Etkileşimcilik Kuramı 118

1.7. Eleştirel Kuram 120

1.7.1. Eleştirel Epistemoloji ve Frankfurt Okulu 123

1.7.2. Eleştirel Kuramın Metodolojik Varsayımları 128

1.7.3. Eleştirel Kuram Neyi Eleştirir? 134

1.8. Çatışma Kuramı 140

1.9.Feminist Sosyoloji Kuramı 143

1.9.1. Feminist ve Postmodern Sosyoloji 149

1.9.2. Feminist Kuramın Varsayımları 153

2. Örgüt Kuramları ve Sosyoloji İlişkisi 157

2.1. Çevresel Örgüt Kuramlarının Sosyolojisi 159

2.1.1. Kaynak Bağımlılığı Kuramı ve Sosyoloji 159

2.1.2. Popülasyon Ekolojisi Kuramı ve Sosyoloji 160

2.1.3. Kurumsallaşma Kuramı ve Sosyoloji İlişkisi 161

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

SOSYAL HAREKETLERİN SOSYOLOJİSİ

1.Modernleşme ve Toplum 163

2.Modernleşme, Modernite ve Modernizm 165

2.1.Modernizm Düşüncesinin Özellikleri 167

2.2.Modernizme Yöneltilen Eleştiriler 170

3.Postmodernizm 170

3.1.Postmodern Tasavvurun İçyüzü 172

3.2.Postmodern Tasavvurun Özellikleri 174

3.3. Postmodernist Epistemoloji 180

3.3.1. Postmodern Epistemolojinin Varsayımları 182

3.3.2.Postmodernist Düşüncenin Örgütsel Yapılara Etkisi 185

3.3.3. Postmodern Yönetim Düşüncesi 188

4.Gelenek ve Modern Arasında Kimlik Krizi 195

4.1. Modern Yaşam Tasavvurları 196

4.2. Modernitenin Evren Tasavvuru 199

4.3. Geleneksel Evren Tasavvuru 202

4.4. Geleneksel Toplumların Evren Tasavvurları 204

4.5. Modern ve Geleneksel Kimlik Çözümlemesi 205

5.Gelenek-Modern Çatışması 209

BEŞİNCİ BÖLÜM

TOPLUMSAL DEĞİŞİM VE KÜRESELLEŞME

1.Toplumsal Değişme 213

1.1. Toplumsal Değişimi Etkileyen Faktörler 215

1.2. Toplumsal Değişimin Dinamikleri 217

1.3. Toplumsal Değişim Kuramları 219

1.4. Toplumsal Değişim Türleri 220

1.4.1. Olağan Toplumsal Değişim 222

1.4.2. Olağandışı Toplumsal Değişme 223

1.4.3. Planlı ve Planlanmamış Toplumsal Değişme 224

1.4.5. İşlevsel ve Yapısal Değişme 226

2.Toplumsal Değişim Projesi Olarak Küreselleşme 227

2.1. Küreselleşme Aslında Nedir? 231

2.2. Küreselleşmenin Temel Dinamikleri 232

2.3. Ulus-Devletlerde Neo-Kabilecilik Hareketleri 236

2.4. Kültürel Açıdan Küreselleşme 238

2.5. Küresel Kimliğin Belirsizliği 239

2.6. Kitle Tüketim Kültürüne Doğru Yönelimler 242

2.7. Egemenin İdeolojisi Olarak Küreselleşme 245

2.8.Küresel Aktörler Olarak Küresel İşletmeler 246

2.9. Küresel Durumun Genel Görünü 249

2.10. “Öteki”nin Küreselleşen Dramı 253

ALTINCI BÖLÜM

ÖRGÜT SOSYOLOJİSİ

1.Örgüt ve Sosyoloji İlişkisi 259

2.Toplumsal Yapı Örgütsel Yapı İlişkisi 260

3.Örgütlerin Tarihsel Değişim Evreleri 261

4.Örgütlerin Sosyal Kurum Olma Dönemleri 263

5.Örgütsel Yapılar ve Sosyoloji İlişkisi 265

5.1. Örgütsel Yapı ve Modelleri 266

5.2. Örgütsel Yapıların Sınıflandırılması 271

6.Örgüt Sosyolojisi Yaklaşımları 274

6.1. Weberyen Bürokrasi Bakış Açısı 274

6.1.1. Weberyen Bürokrasinin Özellikleri 276

6.2. Örgüt ve Sosyal Çevre Etkileşimi Yaklaşımı 282

6.3. Örgütsel Ekosistem ve Örgütler Arası Çerçeve 284

6.4. Çevresel Karmaşıklık ve Örgütler 285

6.5. Bilgi Çağı Örgütleri 287

6.5.1. Bilgi Çağı Örgütlerinin Özellikleri 289

6.5.2. Bilgi Toplumlarında Bilginin Anlamı 291

7.Örgütler ve Sosyal Gruplar 294

8.Post-Modern Çağın Örgütleri 295

9.Bilgi Toplumunda Post-Bürokratik Örgütler 296

10.Post–Endüstriyel Çağda Üçüncü Sektör 299

11.Postmodern Kabileler 300

YEDİNCİ BÖLÜM

YÖNETİM SOSYOLOJİSİ

1.1. Yönetim ve Yönetim Süreci 304

2.Yönetimin Amacı 307

3.Yönetimin Özellikleri 310

4.Yönetimin Sosyolojik Anlamı 314

5.Sanayide Yönetim ve Sosyoloji 315

6.Yönetim ve Egemenlik İlişkileri 318

7.Sanayi İşlerinin Sosyolojisi 320

7.1. Sanayi Toplumlarında İşin Örgütlenmesi 321

7.1.1. Klasik Yönetimden Bugüne Yönetim Sosyolojisi 322

7.1.2. İnsan İlişkileri Okulu ve İşin Sosyolojisi 325

7.1.3. Fordizm ve Kitle Üretimi 328

8.Post-Endüstriyel Çağda İşin Örgütlenmesi 330

9.İşin Yeniden Örgütlenmesi ve Geleceği 331

SEKİZİNCİ BÖLÜM

ÇALIŞMANIN SOSYOLOJİSİ

1.Çalışmanın Kısa Tarihi 333

2.Farklı Toplumlarda Çalışma Yaklaşımları 336

3.Modern Çalışma Kavramının Doğuşu 340

4.Çalışma İnsan İlişkisi 343

5.Çalışmanın Sosyolojisi 347

5.1. Çalışmaya Neo-Marksist Yaklaşım 348

5.5.2. Feminist Yaklaşım ve Çalışma 351

6.Çalışma veya Çalışmama 356

7.Çalışmanın Toplum ve Birey Üzerindeki Etkisi 358

8.Çalışmanın Toplumsal Önemi 361

9.Karşılığı Ödenen ve Ödenmeyen Çalışma 362

10.Tembellik Hakkı 363

11.Boş Zaman Sosyolojisi 365

12.Çalışmaya Cinsiyetçi Bakış ve Kadın Çalışması 368

13.Meslekler ve Çağdaş Eğilimler 372

14.İş Güvencesizliği ve İşsizlik 374

15.Çalışma veya Karakter Aşınması 375

KAYNAKÇA 379