Adalet Ulusal ve Uluslararası Boyutlarıyla Konut Hakkı - Fatmagül Kale Adalet Yayınevi

Barınma gereksinimini karşılama amacı ile ortaya çıkan konut, tarihi süreç içerisinde bir ekonomik varlık olarak gelişimini sürdürmüştür. Günümüzde ise konut, meta, tüketim, yatırım, mimari tasarım, kentsel yapılanma olarak karmaşık ve kapsamlı bir olgu haline gelmiştir. Söz konusu bu karmaşık ve kapsamlı yapısı ile konut, bu çalışma içerisinde yalnızca hukuksal boyutuyla ele alınmıştır.

Uluslararası ve ulusal belgelerde bireyler için hak niteliğinde düzenlenen konut, sosyal devletin en önemli gereklerinden biri olan, bireylere insan onuruna yaraşır asgari yaşam standartlarını sağlamanın en önemli aracıdır. Konut hakkı, insan haklarına dair yapılan sınıflandırmalarda sosyal haklar arasında yer almaktadır. Bu yönüyle konut hakkı, sosyal devletin gerekliliklerinden bir diğeri olan sosyal ve ekonomik hakların sağlanması bağlamında değerlendirilmelidir. Ulusal doktrinde sosyal devletin, sosyal ve ekonomik hakların özelliklerine ve niteliklerine ilişkin araştırmalar bulunsa da, spesifik olarak konut hakkına özgülenmiş bir araştırma söz konusu değildir. Bu bakımdan, çalışma içerisinde sosyal devlete ve sosyal haklara ilişkin temel bilgiler kapsam dışında bırakılmıştır.

Konut hakkı, uluslararası insan hakları hukuku belgelerinde düzenlenen ve pozitif olarak tanınan bir insan hakkıdır. Bu nedenle çalışmanın öncelikli amacı, konut hakkının bir insan hakkı olduğunu ortaya koymaktır. Dolayısıyla çalışmada, uluslararası insan hakları sözleşmelerinden faydalanılacaktır. Bir hakkın kapsamını belirlemede kuşkusuz içtihadi kaynaklar da yol göstericidir. Ancak konut hakkına yer veren uluslararası sözleşmeler, yargısal işleve haiz bir organı sözleşme sistemi içerisinde kurumsallaştırma yoluna gitmediklerinden/gidemediklerinden ötürü, genel olarak ikinci kuşak haklara, özelinde ise konut hakkına ilişkin içtihadi birikim sınırlı sayıdadır. Ancak bu hak kuşağının temel metni olarak kabul edilebilecek Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi sisteminde bireysel şikayet usulünü öngören Ek Protokolün 2013 yılında yürürlüğe girmesi ile bu eksiklik büyük ölçüde kapatılacaktır. Bu bakımdan çalışma içerisinde Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi temel kaynak olarak kabul edilmiş olsa da, Avrupa Sosyal Şartı’ndan ve birinci kuşak hakları düzenleyen Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve geniş bir içtihadi birikime sahip olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararlarından yararlanılmıştır.