Adalet Serbest Meslek Kazançlarının Vergilendirilmesi - Alp Uğur Gemici Adalet Yayınevi

Vergi olgusu insanoğlunun tarih sahnesine çıkışı kadar eski olan savaşlar çıkaran kralları tahttan indiren finansal bir fenomen ekonomik bir karmaşadır. Yerleşik hayata geçişle beraber ilk olarak bireyler arasında iş paylaşımı yapılıp aile hayatının idamesi için kimin ne yapacağı ne katkı sağlayacağı en basit şekliyle verginin ana kaynağını oluşturmuştur. Yani bir organizasyonun faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli olan masraf kalemlerinin iktisabı ve sağlanması için para ve para yerine geçen değerlerin bir yerde toplanması ve organizasyonun ihtiyaçları doğrultusunda zamanı geldiğinde harcanması şeklinde bir nizamı gerekli kılmıştır.

Monarşi devlet yapılarında zorlayıcı ve güce dayalı bir vergi sistemi kurulmuştur. Bu vergi sistemi içinde asıl tebaanın, fethedilen devletlerin ve tebaasının vergi ödeme sistemleri devletlerin büyüklüğü, coğrafi, jeopolitik önemi vergi oranlarında farklık göstermekteydi. Servet; verginin en önemli dayanağı ve hazinenin en büyük gelir kaynaklarından olmakla beraber savaş ganimetleri ve uluslararası tüccarlardan da birtakım gümrük vergileri alınmakta idi. Bazen vergiler toplayıcı olan zenginlere tahmini vergi rakamından komisyon düşüldükten sonra peşin olarak satılabildiği gibi maaşlı vergi memurları marifeti ile de toplanabiliyordu. Bu toplanan vergiler askeri amaçlar ve kraliyet ailesinin ihtiyaçları için harcanırdı. Zaman içerisinde kültürel, sosyal, ekonomik, teknolojik, siyasal, askeri ve ülkelerarası ittifak ve topluluk kurma kültürünün gelişmesi sonucu devlet ve vergi sistemlerinde de değişikliğe neden oldu. Krallar kendinden ve ailesinden ayrı olarak gördüğü halklarını devletinin ve sistemin bir parçası olduğunu sancılı sıkıntılı reformlar ve ayaklanmalar sonucu kanunlarla garanti altına almak zorun da kalmışlardır. Doğal bir tepki olan bu reform hareketlerinin ana sebebi; kültürel, dini ve siyasi olarak bağlı oldukları var olması için savaştıkları düzenli olarak servetlerinden ve kazançlarından her şart ve durum altında vergi verdikleri devletlerinin kendi refah ve gelişmişliği için yeterince çaba ve harcama yapmamasıdır. Bu fedakârlıkların devamı ve kontrolü için devlet sistemlerine halkın katılımını sağlamak adına senatolar, denetim kurumları gibi yönetime ortak olmalarını sağlayacak mekanizmalar geliştirmişlerdir. Bu sistem bir zorunluluk haline gelmiştir. Monarklar halktan aldığını halka verme mecburiyetinde olduklarını onunla beraber hareket edip devleti beraber yönetmek zorunda olduklarını kabullenmişlerdir. Ülkemizde Osmanlı imparatorluğunun yıkılması ve yeni Türkiye cumhuriyetinin kurulması ile birlikte modern dünya sistemlerinin yeni cumhuriyete uyarlanması ve uygulanması gerekliliği doğdu. Tabi ki yeni devletin gelişmesi, kamu kurumlarının hizmet harcamalarının yapılması için üretime ve kanunlar nezaretinde vergilerin toplanmasına ihtiyaç vardı. Kim ne kadar ne zaman nereye ödeyecekti. Bu sorulara cevap GVK, VUK. KVK, KDV gibi kanunların kabulü ve uygulaması ile mümkündü.

Cumhuriyet dönemi boyunca uygulanan vergiler aşağıda listelenmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında uygulanan vergilerden bazıları Osmanlı İmparatorluğu’nda uygulanan vergilerdir.

Aşar Vergisi, Mahsulatı Araziye Vergisi, Hususi Ormanlar Resmi, Temettü Vergisi, Kazanç Vergisi, Tedarik Bedeli Nakdisi, Yol Mükellefiyeti Kanunu, Şose ve Köprüler Kanunu, Muafiyeti Askeriye Vergisi, Mükellefiyeti Nakliyei Askeriye Müecceliyeti Askeriye Vergisi, Askerlik Mükellefiyeti Kanunu, HarpVergisi, Harp Kazançları Vergisi, Tedrisat-ı İptidaiye Vergisi, Mektep Vergisi, Maarif Vergisi, Maktu Vergi (Dolaysız vergilerle ilgili), İktisadi Buhran Vergisi, Muvazene Vergisi, Hava Kuvvetlerine Yardım Vergisi, Toprak Mahsulleri Vergisi, Musakkafat Vergisi ve Bina Vergisi, Arazi Vergisi, Ağnam Resmi, Sayım Vergisi, Hayvanlar Vergisi, Varlık Vergisi, İstihlak Vergileri, Muamele Vergileri, Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi, Müdafaa Vergisi, Eğlence ve Hususi İstihlak Vergisi, Resimler ve Harçlar, İhracat Resmi, İhracat Vergisi-Gümrük Çıkış Vergisi, Hususi Otomobil Vergisi, İstihlak Vergileri, Nakliyat Vergisi, PTT Hizmetleri Vergisi, İthalde Alınan İstihsal Vergisi, Hazine Hissesi, Rıhtım Resmi Mali Denge Vergisi, Gayrimenkul Kıymet Artış Vergisi, Taşıt Alım Vergisi, Akaryakıt Tüketim Vergisi, İşletme Vergisi, Ekonomik Denge Vergisi, Net Aktif Vergisi, Ek Gayrimenkul Vergisi, Ek Motorlu Taşıtlar Vergisi, Belediye Gelirleri Veraset ve İntikal Vergisi, Gümrük Vergisi, Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi, Damga Vergisi, Harçlar, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi, Özel Tüketim Vergisi, Özel İletişim Vergisi, Motorlu Taşıtlar Vergisi (Motorlu Kara Taşıtları Vergisi), Emlak Vergisi, Şans Oyunları Vergisi

Bu listede yer alan bazı vergi, resim ve harçlar zaman içerisinde yürürlükten kaldırılmış ve bazıları günün şart ve koşullarına binaen yeniden tesis edilmiş bazıları ise yeni olarak kanunlaştırılmıştır.

Gelir vergisi kanununun ilk şekli 1926 yılında kabul edilen 755 sayılı Kazanç Vergisi Kanunudur, bu kanun 1950 yılında kaldırılarak reform niteliğindeki 5421 sayılı Gelir Vergisi Kanunu kabul edilmiştir, bu kanunda kaldırılarak 31.12.1960 yılında yeni Gelir Vergisi Kanunu kabul edilmiş ve günümüze kadar ihtiyaçlar ve ekonomik hayatın sürekli değişimi neticesinde sosyal devlet olmanın gereğini de gözeterek birçok defa değişime uğramıştır. Bu değişimler elbette ki yeni mesleklerin, yeni ticaret alanlarının ortaya çıkması ve uluslararası rekabetin zorlukları nedeniyle gelişmeye ihtiyaç duymuştur, Aksak yönleri bulunmasına rağmen adil bir rekabet ortamını sağlayabilmektedir.

Vergi Usul Kanununda mükellefin tarifi yapılmış ve gelir vergisi kanununda da mükelleflerin elde ettikleri hangi kazançlar dolayısıyla vergiye tabii olduğu net bir şekilde kanun koyucu tarafından zorunluluk haline getirilmiştir.Aşağıda yapılacak olan açıklamalarda genel bilgilere yer verilecek olup yapılacak işlemlere ışık tutması amacıyla örneklendirilmeye çalışılmıştır.Kaynak gösterilen kanunların son değişiklikleri gözden geçirilerek işlemlerin buna göre yapılması doğru uygulama sonuçlarına erişmemizi sağlayacaktır.